امان از لجبازی بچه ها(۱)

دفاع از امیال خود و مقابله با خواست های دیگران برای رشد طبیعی، اهمیت اساسی دارد. کودک برای کسب استقلال و ایجاد هویت برای خود، درسنین 3-2 سالگی به طور طبیعی رفتار منفی کارانه پیشه می کند. تکیه کلام کودک در این سن اغلب نه، خودم، من و از این قبیل لغات است.

 لجبازی که در حدود سنین سه تا شش سالگی بروز می کند از ویژگی های رشدی بچه ها محسوب شده و اختلال نیست. این ویژگی رشدی همزمان با شکل گیری من در کودک به وجود می آید و به مرور زمان در سنین بعدی کمرنگ تر خواهد شد. کودک در این سنین شروع به کشف خود و محیط پیرامون می کند. توجه کودک در این مرحله فقط به خودش است و به دلیل ظرفیت شناختی محدود قادر نیست خودش را جای دیگران بگذارد. در واقع لجبازی برچسبی است که دیگران به کودک می زنند و ناشی از عدم تحول شناختی اوست. آنچه ما تحت عنوان لجبازی کودکان می شناسیم عبارت است از نافرمانی کودک از دستورات پدر و مادر، سرپیچی از درخواستهایی که حتی ممکن است مورد علاقه کودک باشد، آسیب رساندن به خود، گریه کردن، فریاد کشیدن، ناسزا گفتن، خودداری از غذا خوردن و شکستن وسایل،  بی نظمی و... کودکان در این سنین سرسختانه نسبت به آنچه می خواهند اصرار می کنند. اما والدین باید بدانند که اگرچه کودکشان سرسختی می کند و موجب ناراحتی آنها می شود اما او آماده تغییر عقیده نیست.

لجبازی که در حدود سنین سه تا شش سالگی بروز می کند از ویژگی های رشدی بچه ها محسوب شده و اختلال نیست. توجه کودک در این مرحله فقط به خودش است و به دلیل ظرفیت شناختی محدود قادر نیست خودش را جای دیگران بگذارد.

عوامل زیادی در تداوم و تشدید لجبازی کودکان نقش دارند که عمدتا مربوط به خانواده هستند.

استبداد والدین: وقتی کودکان درخواستی دارند و یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی برخلاف میلشان می کنند لجباز می شوند. گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب می شود که رفتارهای نادرست آنان تقویت شود، طوری که کودکان به دلیل آوردن، جرو بحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواستهای مکرر متوسل می شوند. گاهی نیز علت لجبازی کودکان آن است که والدین در برابر لجبازی های آنها رفتار ثابتی ندارند. مثلاٌ یک روز هیچ عکس العملی در برابر لجبازی نشان نمی دهند و روز دیگر از آنها می خواهند مطابق با خواسته آنها رفتار کنند. اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می کنند.    

بی توجهی: بی توجهی والدین به کودک و حیات او، خود سبب آن می شود که آنان تدریجاً  بهانه گیر و لجباز شوند.

 چنانچه کودکی مورد بی توجهی قرار گیرد سعی می کند از طریق منفی کاری و لجبازی توجه دیگران را به خود جلب کند. مثلا جلوی تلویزیون می ایستد، هنگام صحبت کردن دیگران داد و بیداد می کند و موقع غذا خوردن از سر سفره بلند می شود. والدین هنگام مشاهده ی چنین رفتارهایی با بحث های طولانی، خواهش و یا حتی تنبیه به رفتار منفی کودک توجه می کنند و بدین ترتیب به تدریج کودک می آموزد که برای کسب توجه دست به این رفتارها بزند.

 کودک نیاز به توجه دارد، از طریق صحبت کردن ، بازی، پاسخ به سوالات او، ابراز علاقه و غیره به کودکان خود توجه کنیم.

محرومیت ها : محرومیت ها خود پدید آورنده بهانه گیری ها و لجبازی هاست. محرومیت از نوازش و مهر مادری که گاهی ممکن است حالتی چون خرابکاری و دشمنی را به همراه آورد.

 نیازهای شدید : گاهی نیازهای شدید برای کودک بهانه گیری و لجبازی بوجود می آورد. مثل کودکی که در اثر خستگی شدید نیاز به استراحت دارد و یا به علت تحمل دردهای شدید نیاز به آرامش دارد. در چنین صورتی کودک بهانه گیری می کند.

بد آموزی ها : کودکان در مواردی می آموزند که مسائل و مشکلات خود را از راه زور و جبر حل کنند. جنبه های اکتسابی در کودکان سبب پدید آمدن حالات روحی خاصی است که کودکان را به انجام رفتار های آن چنانی وا می دارد.

آزمایش ها: در مواردی کودکان والدین خود را مورد آزمایش قرار می دهند و می خواهند بدانند آیا با آنها می توانند زور آزمایی کنند یا نه؟  برای در خواست و نیازشان از راه گریه و بهانه گیری اقدام می کنند .

بی صبری ها : گا هی لجبازی های کودکان ناشی از بی صبری های کودکان است. کودک صبر و تحمل لازم چون دیگران را ندارد تا به هدف یا برنامه ای دست یابد. مثلاً کودکی که به غذا نیاز دارد و مادر او عجله ای برای درست کردن غذا از خود نشان نمی دهد و کودک نمی تواند صبر کند بنابراین جیغ و داد راه می اندازد.

فشار بر خود : در بعضی از مواقع کودکان به خود فشار می آورند که بچه خوبی باشند. دستورات والدین را خوب رعایت کنند ، این فشار ها موجب خستگی، ملالت و احساس ناراحتی و سرانجام لجبازی را فراهم می آورند .

بیماریهای مداوم : کودکانی که مرتب بیمار هستند، احتیاج به نوازش بیشتری دارند، کثرت دفعات بیماری سبب می شود طفل همیشه خود را با آه و ناله همدم نماید و این امر به صورت عادتی در آید و طبیعی است این کودکان حتی موقعی که بیمار نیستند با گریه از پدر و مادر چیزی را طلب کنند .

 تولدی جدید: گاهی لجبازی کودکان از زمانی آغاز می شود که طفل جدیدی در خانه به دنیا می آید و بخش مهمی از توجه و حمایت والدین را به خود اختصاص دهد. کودک زبان آن را ندارد که از رفتار رو به تبعیض والدین سخن بگوید و عقده های درونی خود را از طریق لجبازی و سرکشی نشان می دهد. این نشان دهندة  حسادت می باشد که خود عامل مهمی برای لجبازی کودکان است.

عوامل دیگری مثل ناکامی، احساس سرکوبی شدید، پروا نداشتن کودک از والدین به علت جرأت بسیاری که آنها به او داده اند، عدم ارضای خواسته های مشروع کودک و میل به سلطه گری  از دیگر عوامل می باشد.

گروه خانواده و زندگی سایت تبیان

 تنظیم و فرآوری: نسرین صفری