چرازلزله تهران درمرجع جهانیUSGSگزارش نشد؟

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان این که زمین‌لرزه های با بزرگای 4 که به تعداد زیادی رخ داده و به سختی می توان آنها را به گسل خاصی مربوط کرد، عملا از محدوده مطالعات پیش بینی زلزله بیرونند خاطرنشان کرد: با این حال رخداد زمین‌لرزه‌ای با این بزرگی در محدوده ای مثل جنوب تهران می‌تواند پیش هشدار بسیار خوبی بر فعال بودن گسل‌ها و لرزه خیزی جدی و با بزرگای بیشتر در همین محدوده باشد 

دکتر مهدی زارع در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) درباره گسل مسبب زمین‌لرزه ساعت 14 و 23 دقیقه و 56 روز شنبه جنوب تهران گفت: این زمین‌لرزه با بزرگای 4 و عمق 15 کیلومتر بیرون زدگی گسل سطحی نداشته و عملا به سختی می توان آن را به گسل خاصی مربوط کرد ولی حدس قوی خود من بر گسل ایوانکی یا شاخه‌ای از آن است البته این احتمال هم هست که مسبب این زلزله گسل ری باشد که انتهای گسل ایوانکی به آن می‌رسد. البته این زلزله با توجه به عمق 15 کیلومتری و بزرگی 4 شاهد سطحی ندارد و فقط باید شواهد احساس شدن زلزله در روستاهای منطقه را دنبال کرده یا محل دقیق زلزله را از ایستگاه‌های لرزه‌نگاری مستقر در منطقه گرفت که خوشبختانه زلزله امروز هم در داخل شبکه لرزه‌نگاری موسسه ژئو فیزیک و هم نزدیک ایستگاه‌های قم و دماوند پژوهشگاه است لذا به خوبی ثبت شده است.

وی با بیان این که سازوکار رخداد این زلزله احتمالا فشاری بوده است درباره احتمال رخداد زلزله‌های دیگر در پی این زلزله گفت: هیچ شاهدی بر پیش نشانگر بودن این زلزله نداریم و به نظر می‌رسد این زلزله، یک پیش آگاهی خوب بوده که در گستره‌ای با 15 میلیون نفر جمعیت در جنوب شرق تهران و در عمق 15 کیلومتر رخ داده ولی خوشبختانه به دلیل بزرگی 4، تلفات و خساراتی در پی نداشته است و می‌توان گفت یک پیش هشدار جدی برای توجه به لرزه‌خیزی منطقه بوده است.

وی گفت: توصیه‌های ما همان توصیه‌هایی است که همیشه داریم ولی الان باید با شفافیت و صدای رساتر توجهات را به اهمیت لرزه خیزی تهران جلب کرد.

زارع خاطر نشان کرد: این زلزله نشان داد همچنان که هشدار داده‌ایم مساله لرزه خیزی جنوب تهران جدی است و امکان وقوع چنین زلزله‌هایی در آن وجود دارد همچنان که حدود هزار سال پیش دو زلزله بزرگ تاریخی ری در این منطقه اتفاق افتاده است.

وی تصریح کرد: منطقه جنوب و جنوب شرق تهران جایی است که زمینلرزه های تاریخی سال 855 و 864 و 958 در محدوده شهر باستانی ری موجب خرابی کامل این شهر در سه نوبت در بیش از هزار سال پیش شده اند که بزرگای حداقل دو زمینلرزه 855 و 958 بیش از حدود 7 بوده؛ لذا از لحاظ زمین شناسی اتفاقی که قبلا در زمین رخ داده امکان تکرار در همان منطقه را دارد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی در پاسخ به سوال ایسنا در خصوص فعال بودن گسل مسبب زلزله روز شنبه تهران گفت: طبق استاندارد دانش زمین‌شناسی گسل فعال تعریف خاصی دارد که بر اساس آن شواهد مشخصی برای فعال بودن گسل شمال تهران، گسل ایوانکی و گسل ری وجود دارد. گسل‌های جوان و فعال حالتی است که آبرفت‌های جوان (کواترنر) را جابه‌جا می‌کنند لذا حتما لازم نیست که مرتب زلزله بیاید تا گسلی را فعال بدانیم مثلا گسل شمال تهران که آبرفت‌ها را بریده و جابجا کرده گسل فعال است و این گسل‌ها را حتی اگر هزار سال هم زلزله‌ای رخ ندهد نمی‌توان غیرفعال دانست.

وی افزود: رخداد زلزله‌های کوچک و متوسط در واقع نشان دهنده این است که یک گسل در حال حاضر هم از خود فعالیت نشان می‌دهد. معمولا اگر یک گسل در زمان ما فعالیت نشان ندهد مردم نسبت به آن دچار فراموشی می‌شوند و زلزله شناسان مرتبا باید نسبت به خطرناک بودن آن و ضرورت جدی گرفتن آن هشدار بدهند ولی زلزله امروز شاهدی افزون بر شواهد زمین‌شناسی بر فعال بودن منطقه جنوب شرق تهران از لحاظ زمین ساختی است؛ ولی در این منطقه به خودی خود شواهد متعددی از فعالیت گسل‌ها وجود دارد.

زارع در پاسخ به این سوال که با توجه به رخداد زلزله عصر شنبه آیا اساسا احتمال رخداد زلزله‌ای دیگر بیشتر از روزهای عادی است یا نه، گفت: نمی‌توان چنین چیزی را گفت و حتی اگر زلزله بزرگی هم رخ دهد باز هم کسی نمی‌تواند با قطعیت علمی این دو زلزله را به هم ربط بدهد مگر اینکه دقیقا در یک نقطه اتفاق بیفتد. در حال حاضر هیچ شاهدی برای این که بعد از این زلزله اتفاق مهمی بیفتد نداریم.

مدیر مرکز ملی پیش‌بینی زلزله تاکید کرد: زمین‌لرزه پدیده ای استوکاستیک و تعیینی (دترمینیستیک) است و بنابراین پیش بینی قطعی آن بسیار مشکل است ولی به لحاظ اینکه پدیده ای طبیعی است، با استفاده از روش‌های علمی بالاخره قابل پیش بینی است. این پیش بینی امروزه امکان پذیر نشده ولی تلاش‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد.

وی خاطرنشان کرد: پس از زمینلرزه شنبه در جنوب شرق تهران طی نشستی با همکارانمان در مرکز ملی پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه، آخرین شواهد و روشهای موجود برای پیش بینی و پیش یابی زلزله را بررسی کردیم.

زارع گفت: توجه و امید ما را در راه پیش بینی زلزله با در نظر گرفتن اهمیت موضوع بالاتر رفته است، حتی اگر در نسل ما و همکارانمان این کار عملی نشود، ولی با بهره گیری از روش علمی داریم تا راه درستی برویم که حتی اگر نسل ما هم دستاورد قابل عرضه به عرصه عمومی نیافت، با رسیدن به دستاورده های نسبی مثبت، زمینه را برای نسل بعدی فراهم کنیم. اگر هم سرمایه گذاری مناسبی در زمینه پیش بینی زلزله در همین زمان ما رخ داد، چه بسا در عمر خودمان ثمرات بیشتری حاصل شد. مهم حرکت درراه درست است که تلاش داریم چنین کنیم.

وی در بیان شاهدی برای پیچیدگی و غیر قابل پیش‌بینی بودن زلزله به تجربه زلزله مهر 1359 الاصنام الجزایر اشاره کرد و گفت: طی سال های 1979 تا 1980 میلادی - 1358 تا 59 شمسی - در کشور الجزایر گروهی زلزله شناس الجزائری و فرانسوی بر روی پهنه گسل الاصنام در منطقه جنوب غرب الجزیره - پایتخت -مطالعه و برداشت لرزه نگاری انجام می دادند. این منطقه به دلیل رخداد زلزله مهم در 7 سپتامبر 1934 در العبادیه در شرق الاصنام با بزرگای 5 و زلزله مخرب 9 سپتامبر 1954 در بنی راشد در شرق شهر الاصنام - اشلف یا نام دوران استعمار فرانسه اورلانزویل - با بزرگای 7/6 بود. طی یک سال یاد شده قبل از اکتبر 1980، هیچ زمین‌لرزه کوچک یا بزرگی بر روی گسل الاصنام رخ نداد، ولی در 10 اکتبر 1980 زمین‌لرزه ای با بزرگای 3/7 در الاصنام موجب تخریب کامل و مجدد این شهر شد و باعث شد تا حدود 5000 نفر کشته و 9000 نفر مجروح شوند.

زارع با بیان این که منطقه الاصنام در زلزله سال 1954 هم طی زلزله‌ای بزرگ به شدت تخریب شده بود، اظهار کرد: به هر حال زمینلرزه 1980 در شرایطی اتفاق افتاد که یک سال قبل از آن ظاهرا سکوت و آرامش در منطقه برقرار بود. پس آرامش موقت در مناطقی که از نظر لرزه زمین‌ساختی فعال هستند نباید به معنی عدم فعالیت یا خاموشی تلقی شود. این موضوع نشان از اهمیت توجه به شواهد لرزه زمین‌ساختی برای گسل های فعال و به ویژه اهمیت پهنه های زمین‌لرزه های تاریخی در سرزمینهایی فعال از نظر لرزه زمین‌ساختی وبا سابقه تاریخی کهن مثل ایران دارد.

وی در ادامه درباره علت عدم درج این زلزله در سایت زلزله‌نگاری سازمان زمین‌شناسی آمریکا(USGS) گفت: بزرگی این زلزله حدود 4 بوده که چنین زلزله‌هایی تنها در صورتی در سایت USGS ثبت می‌شود که بلافاصله پس از وقوع از طرف ایستگاه‌های محلی گزارش شوند و در صورت تاخیر بیش از 20 دقیقه با توجه به عدم امکان لوکیت دقیق چنین زلزله‌هایی از سوی شبکه جهانی، زلزله در USGS ثبت نمی‌شود و حتما باید شبکه‌های محلی سریع آن را گزارش کنند تا در فهرست‌های جهانی ثبت شود؛ لذا عدم درج زلزله‌ای با چنین بزرگی در این سایت به دلیل عدم اطلاع‌رسانی سریع طبیعی است.

وی اختلاف در اعلام کانون زلزله که در گزارش‌ها و مصاحبه‌های اولیه پس از زلزله از سوی پژوهشگاه حوالی کهریزک و از سوی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران شهرری اعلام شده را نیز طبیعی خواند و گفت: میزان اختلاف در تعیین کانون زلزله حدود یک دهم درجه یعنی در حد چند کیلومتر است که با توجه به بزرگی 4 این زلزله امر عجیبی نیست.

زارع در پایان با اشاره به این که زلزله عصر شنبه پس‌لرزه‌های محسوس چندانی نداشته است، اظهار کرد: اصولا زلزله شنبه زلزله‌ای نبود که پس لرزه‌های پی در پی داشته باشد با این حال وقوع پس لرزه‌های احتمالی در چند روز آینده هم دور از ذهن نیست.  

منبع