غدیر درقرآن

غـــــــــدیر در قـــــــــرآن 

آیه: 3  -------------  الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا  -------------                 سوره مبارکه مائده 

ترجمه:

. امروز، (روز هجده ذی الحجّه سال دهم هجری که حضرت علی (ع) به فرمان خدا به جانشینی پیامبر اکرم (ص ) منصوب شد) کافران از (زوال ) دین شما مأیوس شدند، پس ، از آنان نترسید و از من بترسید. امروز دینتان را برای شما کامل کردم ، و نعمت خود را بر شما تمام نمودم ، و اسلام را به عنوان ((دین )) برایتان برگزیدم .

نکته ها: 

امام باقر(ع) فرمودند: ولایت ، آخرین فریضه الهی است سپس آیه ی (الیوم اکملت لکم دینکم ) را تلاوت نمودند. (1) .

غدیر در قرآن .

دو مطلب جدای از هم در این آیه بیان شده است : 

 یک مطلب مربوط به تحریم گوشت های حرام ، مگر در موارد اضطراری و  

مطلب دیگر مربوط به کامل شدن دین و یأس کفّار 

 که این قسمت کاملا مستقل ّ است ، به چند دلیل :.

     الف : یأس کفّار از دین ، به خوردن گوشت مردار یا نخوردن آن ارتباطی ندارد.

     ب : روایاتی که از طریق شیعه و سنی در شأن نزول آیه آمده ، در مقام بیان جمله ی (الیوم یئس الّذین کفروا) و (الیوم اکملت لکم دینکم ) است ، نه مربوط به جملات قبل و بعد آن ، که درباره احکام مردار است .

     ج : طبق روایات شیعه وسنّی ، این قسمت از آیه : (الیوم اکملت ...) پس از نصب علی ّبن ابی طالب (ع) به امامت در غدیرخم نازل شده است .

     د: غیر از دلائل نقلی ، تحلیل عقلی نیز همین را می رساند، چون چهار ویژگی مهم برای آن روز بیان شده است :

1 روز یأس کافران ، 2 روز کمال دین ، 3 روز اتمام نعمت الهی بر مردم ، 4- روزی که اسلام به عنوان ((دین )) و یک مذهب کامل ، مورد پسند خدا قرار گرفته است .

حال اگر وقایع روزهای تاریخ اسلام را بررسی کنیم ، هیچ روز مهمی مانند بعثت ، هجرت ، فتح مکّه ، پیروزی در جنگ ها و... با همه ی ارزشهایی که داشته اند، شامل این چهار صفت مهم مطرح شده در این آیه نیستند. حتّی حجّه الوداع هم به این اهمیّت نیست ، چون حج ، جزئی از دین است نه همه ی دین .

     امّا بعثت ، اوّلین روز شروع رسالت پیامبر اکرم (ص ) است که هرگز نمی توان گفت روز اوّل بعثت ، دین کامل شده است .

     امّا هجرت ، روز فرار پیامبر(ص ) به فرمان خداست ، روز حمله ی کفّار به خانه پیامبر است نه روز یأس آنان .

     امّا روزهای پیروزی در جنگ بدر وخندق و... تنها کفّاری که در صحنه ی نبرد بودند مأیوس می شدند، نه همه کفار، در حالی که قرآن می فرماید: ((الیوم یئس الّذین کفروا...)) همه کفار مأیوس شدند.

     امّا حجّه الوداع که مردم آداب حج را در محضر پیامبر(ص ) آموختند، تنها حج مردم با آموزش پیامبر کامل شد، نه همه ی دین در حالی که قرآن می فرماید: ((الیوم اکملت لکم دینکم ))

     امّا غدیرخم روزی است که خداوند فرمان نصب حضرت علی را به جانشینی پیامبر(ص ) صادر کرد، تنها آن روز است که چهار عنوان ذکر شده در آیه ((اکملت ، اتممت ، رضیت ، یئس الّذین کفروا)) با آن منطبق است .

امّا یأس کفّار، به خاطر آن بود که وقتی تهمت وجنگ وسوء قصد بر ضد پیامبر، نافرجام ماند، تنها امید آنها مرگ پیامبر(ص ) بود.  

      نصب علی ّبن ابی طالب (ع) به همه فهماند که اگر آن حضرت پسری می داشت ، بهتر از علی نبود وبا مرگ او دین او محو نمی شود، زیرا شخصی چون علی ّبن ابی طالب (ع) جانشین پیامبر(ص ) و رهبر امّت اسلام خواهد بود. اینجا بود که همه ی کفّار مأیوس شدند.

          امّا کمال دین ، به خاطر آن است که اگر مقرّرات وقوانین کامل وضع شود، لکن برای امّت و جامعه ، رهبری معصوم وکامل تعیین نشود، مقرّرات ناقص می ماند.

         امّا اتمام نعمت ، به خاطر آن است که قرآن بزرگ ترین نعمت را نعمت رهبری وهدایت معرّفی کرده است ، اگر پیامبر اکرم (ص ) از دنیا برود ومردم را بی سرپرست بگذارد، کاری کرده که یک چوپان نسبت به گله نمی کند. چگونه بدون تعیین رهبری الهی نعمت تمام می شود.

         امّا رضایت خداوند، برای آن است که هرگاه قانون کامل ومجری عادل بهم گره بخورد رضایت پروردگار حاصل می شود.

اگر هر یک از اکمال دین ، اتمام نعمت ، رضایت حق ّو یأیس کفّار به تنهایی در روزی اتفاق افتد، کافی است که آن روز از ایّام اللّه باشد. تا چه رسد به روزی مثل غدیر، که همه ی این ویژگی ها را یک جا دارد.  

        به همین دلیل در روایات اهل بیت :عید غدیر، از بزرگ ترین اعیاد به شمار آمده است .  

آثار اشیا، گاهی مترتّب بر جمع بودن همه اجزای آن است ، مثل روزه ، که اگر یک لحظه هم پیش از اذان ، افطار کنیم ، باطل می شود، از این جهت کلمه ((تمام )) به کار رفته است : (اتمّوا الصیام الی اللیل ) و گاهی به گونه ای است که هر جزء ، اثر خود را دارد، مثل تلاوت آیات قرآن ، که کمالش در تلاوت همه ی آن است و هر قدر هم خوانده شود، ثواب دارد. گاهی بعضی اجزا به گونه ای است که اگر نباشد، یک مجموعه ناقص است ، هر چند همه ی اجزای دیگر هم باشد، مثل خلبان و راننده که هواپیما و ماشین بدون آنها بی ثمر و بی فایده است .

رهبری و ولایت حق ّ هم چنین است ، چون انسان را با خدا گره می زند و بدون آن ، آفریده ها و نعمت ها به نقمت تبدیل می شود وانسان را به خدا نمی رساند.

در آیه 109 بقره ، تمایل کفار نسبت به انحراف مسلمانان از راه خودشان مطرح شده است .

خداوند فرمان داد: شما اغماض کنید تا امر الهی برسد. پس مسلمانان منتظر حکم قاطعی بودند که کفّار را مأیوس سازد، تا اینکه آیه ی (الیوم اکملت ...) نازل شد.

پیام ها:

      1- مهم ترین روزنه ی امید کفّار، مرگ پیامبر بود که با تعیین حضرت علی (ع) به رهبری ، آن روزنه بسته شد. (الیوم یئس ...)

       2- اگر رهبر غدیر در جامعه باشد، مسلمانان نباید ترسی داشته باشند. (فلاتخشوهم )

      3- اگر دشمن خارجی هم شما را رها کند، دشمن داخلی وجود دارد که باید با خشیت از خدا به مقابله او رفت . (فلاتخشوهم واخشون )

      4- اگر مسلمانان از خط رهبری غدیر دست برنمی داشتند، هیچ خطری ، از سوی کفّار متوجّه آنان نمی شد. (فلاتخشوهم )

      5- کفّفار، از دین کامل می ترسند، نه دینی که رهبرش تسلیم ، جهادش تعطیل ، منابعش تاراج و مردمش متفرّق باشند. (الیوم یئس ... الیوم اکملت لکم دینکم )

       6- اگر کفّار از شما مأیوس نشده اند، چه بسا نقصی از نظر رهبری در دین شماست . (الیوم یئس ... الیوم اکملت )

     7- دین بدون رهبر، کامل نیست . (اکملت لکم دینکم )

      8- قوام مکتب به رهبری صحیح است و تنها با وجود آن ، کفّار مأیوس می شوند، نه با چیز دیگر. (الیوم یئس الّذین کفروا... الیوم اکملت لکم دینکم )

      9- همه ی نعمت ها بدون رهبری الهی ناقص است . (الیوم ...اتممت علیکم نعمتی )

     10- نصب علی (ع) به امامت ، اتمام نعمت است ، (اتممت علیکم نعمتی ) و رها کردن ولایت او کفران نعمت و ناسپاسی نعمت ، عواقب سوئی دارد. (2) (فکفرت بأنعم اللّه فاذاقها اللّه لباس الجوع ولخوف بما کانوا یصنعون )

     11- اسلام بی رهبر، مورد رضای خدا نیست . (الیوم رضیت لکم الاسلام )

1-کافی ، ج 1، ص 289
2-نحل ، 112

منبع تفسیر نور استاد قرائتی