کم خونی وفقر آهن (مطلب پزشکی)

اگه یادتون باشه دفعه قبل مطلبی در رابطه با عوارض پشت میز نشینی وکار با کامپیوتر توی وبلاگ زدم این دفعه می خواهم در رابطه با کم خونی وفقر آهن که امروزه درجامعه ی ما مخصوصا خانمها شایعه مطلب بزنم از این ببعد سعی میکنم  یک یا دومطلب پزشکی درهفته براتون بزنم .نظرهم یادتون نره 

کم خونی فقر آهن چیست؟
شایعترین علت کم خونی ، فقر آهن می باشد. آهن جهت ساخت هموگلوبین لازم است.
آهن اکثراً درون هموگلوبین ذخیره می شود و حدود ۳۰ درصد از آهن نیز در فریتین و هموسیدرین مغز استخوان ، طحال و کبد ذخیره می گردد.

علت کم خونی فقر آهن چیست؟
کاهش آهن در رژیم غذایی:
آهن از رژیم غذایی جذب می گردد، هر چند فقط یک میلی گرم آهن از هر ۲۰-۱۰ میلی گرم آهن غذا جذب می شود. فردی که قادر به مصرف یک رژیم غنی از آهن نباشد ممکن است به درجاتی از آنمی فقر آهن مبتلا شود.
تغییرات بدنی:
هنگامی که بدن تحت تأثیر تغییرات ناگهانی نظیر  رشد ناگهانی در بچه ها و بالغین یا در طی دوره شیردهی قرار می گیرد، نیازمند افزایش دریافت آهن و افزایش تولید سلول های قرمز خونی می باشد.
 
اختلالات مجاری گوارشی:
اختلال در جذب آهن بعد از برخی جراحی های دستگاه گوارش شایع است. قسمت اعظمی از آهن موجود در غذا توسط قسمت کوچکی از روده فوقانی جذب می گردد. هر اختلالی در دستگاه گوارش می تواند جذب آهن را تغییر داده و منجر به آنمی فقر آهن شود.
از دست دادن خون :
از دست دادن خون باعث کاهش آهن و در نتیجه کم خونی فقر آهن می شود . منبع از دست دادن خون شامل : خونریزی دستگاه گوارش، خونریزی ماهیانه یا صدمات می باشد.
علائم کم خونی فقر آهن چیست؟
علائم زیر شایعترین علائم کم خونی فقر آهن می باشند. هر چند هر فرد ممکن است علائم متفاوتی را تجربه نماید. علائم عبارتند از:
-   رنگ پریدگی غیر طبیعی یا کاهش رنگ پوست
-    تحریک پذیری
-   کاهش انرژی و خستگی زودرس
-    زخم و تورم زبان
-    تمایل به خوردن موادی نظیر خاک یا یخ ( یک حالت به نام سندرم  پیکا )
   علائم کم خونی فقر آهن ممکن است مشابه دیگر شرایط خونی یا مشکلات طبی باشد. همیشه جهت تشخیص با پزشک خود مشاوره نماید.
چگونه کم خونی فقر آهن تشخیص داده می شود؟
شک به کم خونی فقر آهن از طریق یک سری یافته های عمومی در یک شرح حال طبی کامل و معاینه فیزیکی حاصل می گردد. علائمی نظیر خستگی زودرس ، رنگ پریدگی غیر طبیعی پوست و افزایش ضربان قلب از یافته های عمومی می باشد.
کم خونی فقر آهن، اغلب طی یک معاینه طبی و از طریق یک آزمایش خون که میزان هموگلوبین و آهن خون را می سنجند آشکار می گردد. در کنار شرح کامل طبی و معاینه فیزیکی ، روش های تشخیصی کم خونی فقر آهن شامل موارد زیر می باشد:
آزمایش های  تکمیلی خون
نمونه گیری از مغز استخوان
مغز استخوان از طریق آسپیراسیون (مکیدن)یا یک سوزن نمونه برداری تحت یک بی حسی موضعی خارج می گردد. در نمونه برداری آسپیراسیون یک نمونه مایع از مغز استخوان گرفته می شود، اما در یک نمونه برداری سوزنی سلول های مغز استخوان گرفته می شوند
( مقداری از بافت مغز استخوان گرفته می شود ). این روش ها اغلب به صورت همزمان به کار می روند.
 
درمان کم خونی فقر آهن
درمان اختصاصی فقر آهن که توسط پزشک شما تعین می شود براساس موارد زیر می باشد:
-   سن، سلامت عمومی و شرح حال طبی
-   شدت آنمی ( کم خونی )
-  علت کم خونی
-  تحمل شما برای داروها و روش های درمانی مختلف
-  عقاید و انتخاب شما
درمان شامل:
-   رژیم غذایی غنی از آهن: منابع مناسب عبارتند از :
۱- گوشت – گوشت گاو ، گوشت بره، جگر و دیگر ارگان های گوشتی
۲- ماکیان- مرغ، مرغابی، بوقلمون، جگر ( بخصوص  گوشت تیره)
۳- ماهی - صدف، میگو، ساردین ها و ماهی کولی
۴- برگ سبز خانواده کلم نظیر گل کلم ، کلم پیچ، شلغم
۵- سبزی ها نظیر نخود فرنگی ، لوبیا ، نخود خشک
۶- نانی که خمیر آن به اندازه کافی ور آمده باشد.
۷- نان سفید غنی از آهن ، برنج و حبوبات
مکمل های آهن: مکمل های آهن را برای چند ماه تجویز می نمایند تا سطح آهن در خون افزایش یابد. مکمل آهن می تواندمنجر به تحریک معده و تغییر حرکات روده گردد و جهت افزایش میزان جذب آهن، باید با معده خالی یا همراه با آب پرتقال مصرف شود.
با مصرف ویتامین C جذب آهن را افزایش ‌دهید

یکی از بیماریهایی که کمتر در مورد آن صحبت می‌شود، بیماری کم‌خونی است و این در حالیست که آمارهای سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد، یک چهارم جمعیت دنیا از بیماری کم‌خونی رنج می‌برند. کم شدن خون بدن باعث بیماری کم‌خونی نمی‌شود بلکه به زبان ساده‌ می‌توان گفت کیفیت خون کاهش
 
پیدا می‌کند بطوری که خون نمی‌تواند وظایف خود را به خوبی انجام دهد. در بیمار کم ‌خون شماری از سلولهای خونی که به گلبولهای قرمز معروف هستند، کاهش پیدا می‌کند گلبولهای قرمز‌ از مهمترین سلولهای تشکیل دهنده خون هستند که در خون شناورند و وظیفه آنها حمل و نقل اکسیزن و دی اکسید کربن است. همه سلولهای بدن به اکسیژن نیاز دارند، اکسیژن با تنفس وارد شش‌ها می‌شود. سپس گلبولهای قرمز اکسیژن را از شش‌ها تحویل می‌گیرند و آن را به سایر سلولهای بدن می‌رسانند. سلولها اکسیژن را مصرف می‌کنند و دی اکسید کربن پس می‌دهند. دی‌اکسید کربن به گلبولهای قرمز شناور در خون ‌چسبد و به شش‌ها برگردانده می‌شود.

در بیماری کم خونی به علت کاهش تعداد گلبولهای قرمز تبادل اکسیژن و دی‌اسید کربن بین سلولها و خون دچار اختلال می‌شود. کاهش تعداد گلبولهای قرمز می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. گلبولهای قرمز در مغز استخوانها ساخته می‌شوند. اصلی‌ترین عنصر به کار رفته در ساختمان گلبولهای قرمز، عنصر آهن است. آهن باید از طریق مواد غذایی به بدن برسد. در نتیجه اگر آهن به مقدار کافی موجود نباشد ساخت گلبولهای قرمز با مشکل مواجه می‌شود.
 
این نوع کم‌خونی، کم‌خونی ناشی از فقر آهن نامیده می‌شود که مهمترین علت ابتلا به بیماری کم خونی در کشورهای در حال توسعه است. دریافت ناکافی آهن به علت عدم دسترسی به مواد غذایی حاوی آهن‌ ساخت گلبولهای قرمز را کاهش می‌دهد. مواد غذایی پروتئینی مثل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، جگر، تخم‌مرغ، حبوبات مثل عدس و لوبیا و سبزیجاتی مثل اسفناج آهن فراوانی دارند. آهن موجود در پروتئین‌های حیوانی مثل گوشت قرمز بهتر توسط بدن جذب می‌شوند در حالیکه جذب آهن پروتئین‌های گیاهی مانند اسفناج کمتر است. ویتامین C جذب آهن را افزایش می‌دهد. مصرف مواد خوراکی حاوی
 
 ویتامین C مثل گل کلم، آب پرتقال و فلفل دلمه‌ای همراه مواد غذایی آهن دار به جذب آهن کمک می‌کند. گاهی به علت مشکلات دستگاه گوارش یا مصرف برخی داروها، آهن مواد غذایی خوب جذب نمی‌شود. میزان نیاز بدن به عنصر آهن بر اساس سن و جنس افراد متفاوت است. افرادی که به خون‌سازی بیشتری نیاز دارند باید آهن بیشتری مصرف کنند. زنان باردار، دختران جوان و کودکان بخصوص کودکان زیر دو سال از جمله این افراد هستند.
در نتیجه می‌توان گفت این افراد بیشتر مستعد ابتلا به بیماری کم‌خونی هستند. اما این بیماری در هر سنی ممکن است بروز کند و در هر دو جنس زن و مرد دیده می‌شود. علائم کم‌خونی ناشی از فقر آهن عبارتند از: رنگ پریدگی پوست، خستگی زودرس، سرگیجه، سر درد، سوزن سوزن شدن دست و پا و ریزش شدید مو. مصرف مواد غذایی حاوی آهن و استفاده از مکمل‌های خوراکی مثل قرص و شربت آهن راه درمان این بیماری است. مصرف قرص یا شربت آهن ممکن است با تهوع، اسهال یا یبوست همراه باشد. در نتیجه بهتر است قبل از مصرف این مکمل‌های خوراکی با پزشک مشورت کرد.
بى‌توجهی به بیماری کم‌خونی بخصوص در مورد کودکان با عواقب جبران ناپذیری همراه است. کودکان به علت رشد سریع نیاز بیشتری به خون‌سازی دارند و باید به میزان کافی آهن دریافت کنند. فقر آهن و کم‌خونی در کودکان باعث کاهش بهره هوشی و کاهش قدرت یادگیری می‌شود و به رشد مغزی کودکان صدمه می‌زند. این نوع آسیب‌ها را به هیچ وجه نمی‌توان با درمان‌های بعدی جبران کرد. داشتن یک رزیم غذایی مناسب بهترین راه پیشگیری است. یکی از علل آمار بالای این بیماری در برخی کشورها مصرف چای دقیقا بعد از غذاست. چای داغ جذب آهن را تا حد صفر کاهش می‌دهد.
کم خونی افراد مسن خطرناک است
افراد مسن مبتلا به کم خونی با افزایش خطر بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ روبرو هستند .
کم خونی زمانی بروز می‌کند که توانایی خون برای حمل اکسیژن به علت کمبود گلبول های قرمز خون و یا هموگلوبین کاهش می یابد.
فقدان آهن در رژیم غذایی یا هدر رفتن خون احتمالا بر اثر خونریزی داخلی دو علت بالقوه کم خونی هستند.
براساس این گزارش تشخیص کم خونی در افراد مسن تر نشانه وضع نامناسب سلا‌مت است.
پزشکان باید از مهارتهای بالینی و تصمیم‌گیری خود برای کشف عوامل برگشت پذیر عامل بروز کم خونی استفاده کنند.
به گفته محققان میزان کلی مرگ و میر در افراد مسن مبتلا به کم خونی پنج برابر سایر افراد است .

 اغلب دختران ایرانی دچار کم خونی هستند .
اغلب دختران ایرانی تغذیه مناسبی ندارند و ضمن عدم رعایت مصرف مواد مغذی ، در بسیاری از موارد از خوراکی های زیان آور نظیر چیپس و پفک استفاده می کنند که این تغذیه ناصحیح منجر به کم خونی در این دختران می شود.
کم خونی حاد در زنان و دختران باعث حجم و غلظت خون را کاهش می دهد. بنابراین افرادی که کم خونی در آنان مزمن شده است باید قرص های آهن و و اسید فولیک را تا زمانی که پزشک برای آنان تجویز کرده ، ادامه دهند.

عدم ورزش کافی ، عدم نشاط روحی و تغذیه نامناسب و نادرست منجر به بروز بیماری هایی نظیر کم خونی می شود ، متاسفانه اغلب دختران ایرانی تغذیه مناسبی ندارند و ضمن عدم رعایت مصرف مواد مغذی ، در بسیاری از موارد از خوراکی های زیان آور نظیر چیپس و پفک استفاده می کنند که این تغذیه ناصحیح منجر کم خونی در این دختران می شود.

زنان با توجه به شرایط جسمی در برخی موارد نیاز به مصرف قرص آهن دارند. بنابراین زنان باید با دادن آزمایش از کم خونی خود مطلع شوند تا از این طریق از مزمن شدن کم خونی جلوگیری کنند چون کم خونی در تمامی سیستم بدن تاثیر نامطلوب خواهد داشت.

سوء تغذیه در کشور های خاورمیانه از جمله ایران افغانستان و تاجیکستان به میزان زیادی وجود دارد چون بسیاری ضمن عدم مصرف گوشت به میزان کافی و مورد نیاز بدن ، به میزان زیادی از تنقلات استفاده می کنند که باید این تنقلات حذف شود.

بهتر است که والدین به فرزندان خود مواد غذایی مغذی نظیر شیر و یا حتی غذاهای ساده و سبک نظیر نان و پنیر بدهند تا در زمان حضور در مدرسه به جای مصرف چیپس و پفک از مواد غذایی مفید برای بدن استفاده کنند. چون استفاده از این مواد غذایی نه تنها برای بدن زیان دارد بلکه باعث از بین بردن اشتهای افراد برای مصرف غذا می شود.

استفاده از مغزهای گیاهی نظیر گردو ، فندق ، بادام و… بدون تفت دادن آنها بسیار مفید است چون در این صورت کلوگز کافی به بدن می رسد اغلب دختران دچار کم خونی هستند و نیز میزان قد آنها ۱۰ سانتی متر کاهش یافته است.

موفق و سلامت باشید)گرفته شده از پ.ز.ش.ک.ا.ن بدون مرز