بررسی‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد؛ افزایش جمعیت زیر خط فقر

اعتماد-محسن یعقوبی: بررسی‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد جمعیت زیر خط فقر در دولت نهم بیشتر شده است. بنابر گزارش «مجله تخصصی آمار بانک مرکزی» که اخیراً منتشر شده، جمعیت زیر خط فقر غذایی کشور که براساس جذب کالری تعریف می‌شود، در دولت نهم با یک درصد افزای از ۱۸ درصد به ۱۹ درصد رسیده است...

در حالی که بعد از روی کار آمدن دولت نهم تاکنون هیچ کدام از مراکز ذی ربط اقدام به اعلام خط فقر در ایران نکرده بودند، اخیراً بانک مرکزی در گزارشی به محاسبه خط فقر طی سال‌های ۸۳ الی ۸۵ پرداخته است. در این مطالعه که براساس دو روش درصدی از میانگین و میانه هزینه کل سرانه خانوار و روش نیاز به کالری صورت گرفته است، میزان خط فقر در سال ۸۵ برای هر خانوار تقریباً معادل ۴۱۷ هزار تومان است. همچنین مطالعه خط فقر براساس نیاز به کالری نشان می‌دهد درصد استفاده از کالری استاندارد در سه سال گذشته روند کاهشی داشته است. گزارش مذکور که تحت عنوان «محاسبه خط فقر در ایران طی سال های ۸۳-۸۵ در اداره تحقیقات و مطالعات آماری بانک مرکزی تهیه شده است، یک سال کامل از فعالیت دولت نهم را شامل می‌شود. در این مطالعه آمده است؛ به دلیل اینکه محاسبه درآمد خانوار با مشکلاتی نظیر پنهان کردن درآمد واقعی خانوارها همراه است، هزینه به جای درآمد معیار مطالعه قرار گرفته است. همچنین محاسبه خط فقر نسبی با استفاده از روش درصدی از میانه و میانگین هزینه سرانه کل خانوارها در مناطق شهری است. در بررسی خط فقر نسبی، ۵۰ درصد و ۶۶ درصد هزینه سرانه کل خانوار به عنوان ضرایب میانگین هزینه سرانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش ابتدا هزینه سرانه کل خانوار محاسبه شده و سپس خانوارها بر حسب هزینه سرانه به ده دهک درآمدی تقسیم می‌شوند و دهک اول درآمدی شامل خانوارهایی خواهد بود که هزینه سرانه آنها در مقایسه با سایر دهک‌ها کمتر است و با انتقال به دهک‌های بالاتر هزینه افزایش می‌یابد. در این روش، ابتدا باید میانگین هزینه سرانه کل خانوارهای شهری محاسبه شود و سپس خط فقر براساس ۵۰ و ۶۶ درصد میانگین هزینه به صورت ماهانه به دست می‌آید. نتایج این بررسی دلالت بر این دارد که خط فقر برآورد شده در سال ۸۳ بر پایه ۵۰ درصد میانگین هزینه برای هر فرد در ماه در جوامع شهری ۷۲ هزار و ۶۵۰ تومان بوده است که اگر بر مبنای خانوار با ضریب ۲/۴ محاسبه شود به رقم ۳۰۵ هزار و ۱۳۱ تومان می‌رسد. این رقم براب هر فرد در سال ۸۵ که اولین سال کامل ریاست جمهورب احمدی‌نژاد است به ۹۶ هزار و ۹۵۷ تومان می‌رسد که با ضریب خانوار در این سال به رقم ۴۱۶ هزار و ۹۱۶ تومان برای هر خانوار می‌رسیم. نتایج خط فقر در سال ۸۴ نیز ۱۳ درصد و در سال ۸۵ معادل ۱۸ درصد نسبت به سال قبل به طرف بالا جابه جا شده است. همچنین خط فقر برآورد شده بر پایه ۶۶ درصد نیز روندی مشابه ۵۰ درصد میانگین هزینه سرانه را نشان می‌دهد.اما دومین روش که برای اندازه‌گیری خط فقر مورد استفاده قرار می‌گیرد، تعیین میانه هزینه سرانه برای خانوارهای مورد مطالعه و محاسبه ۵۰ یا ۶۶ درصد آن به عنوان خط فقر است. بر مبنای این روش، در سال ۸۳ بر پایه ۵۰ درصد میانه، هزینه برای هر فرد در ماه ۴۹ هزار و ۵۰۱ تومان بود که این رقم در سال ۸۵ به ۶۶ هزار و ۵۹۵ تومان افزایش یافته است.

براساس نتایج این جدول در سال ۸۴ ، ۱۵ درصد و در سال ۸۵ ۱۷٬ درصد نسبت به سال قبل به طرف بالا جابه جا شده است. ضمناً خط فقر برآورد شده بر پایه ۶۶ درصد نیز روندی مشابه ۵۰ درصد میانه هزینه سرانه را نشان می‌دهد. اما برآورد خط فقر براساس روش نیاز به کالری نیز که بر مفهوم فقر مطلق و نیازهای اساسی استوار است، با در نظر گرفتن فرض نیاز به ۲۱۷۹ کالری و ۲۳۰۰ کالری برای هر فرد به صورت روزانه محاسبه می‌شود. در این روش به منظور برآورد کالری دریافتی خانوارهای هر دهک، ۱۴۸ قلم کالای خوراکی از بررسی بودجه خانوار انتخاب شدند که مقدار کالری متناسب با مصرف آنها با تلفیق جدول دریافتی از وزارت بهداشت و جدول مورد استفاده مرکز آمار ایران صورت گرفت. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد هزینه سرانه کل طی سال‌های مورد مطالعه روند افزایشی داشته است در حالی که در مورد کالری دریافتی این روند مصداق پیدا نمی‌کند، به عبارت دیگر در خانوارهای شهری میانگین میزان کالری دریافتی در این سه سال روند کاهشی داشته است، به طوری که در دوره مورد بررسی دهک اول کمتر از ۲۳۰۰ کالری استاندارد دریافت کرده است. گفتنی است بر پایه کالری استاندارد ۲۳۰۰، خط فقر برآورد شده برای هر فرد شهری در سال ۸۳ ، ۴۳ هزار و ۵۵۵ تومان در ماه است که این رقم در سال ۸۵ به ۵۹ هزار و ۳۹۴ تومان رسیده است. از آنجایی که خانوارها از دهک دوم به بعد ۲۱۷۹ و ۲۳۰۰ کالری دریافت کرده‌اند درصد تغییر در هر دو روش یکسان شده و روند تغییر خط فقر طی این سه سال همواره افزایشی بوده است. براساس این روش درصد افراد زیر خط فقر در سال ۱۳۸۳ تقریباً ۱۸ درصد و در سال ۸۵ بالغ بر ۱۹درصد بوده است.